การก่อรูปและบทบาทของเครือข่ายหัวคะแนน กรณีศึกษา : การเลือกตั้งสมาชิกสภาเทศบาลนครอุบล

การศึกษาวิจัยเรื่องกระบวนการก่อรูปและบทบาทของหัวคะแนนในการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งในเขตเทศบาลนครอุบล โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถึงกระบวนการก่อรูปและบทบาทของหัวคะแนน วิธีวิทยาในการศึกษาวิจัยครั้งนี้ใช้วิธีวิทยาเชิงคุณภาพในรูปแบบของการสัมภาษณ์เชิงลึกและ ศึกษาเอกสารที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ วิทยานิพนธ์ทางรัฐศาสตร์ สังคมศาสตร์ และรัฐประศาสนศาสตร์ งานวิจัยและเอกสารบทความที่เกี่ยวข้อง ส่วนด้านการดำเนินการวิจัยกับกลุ่มประชากรซึ่งเป็นกลุ่มตัวอย่างได้แก่ กลุ่มบุคคลที่เป็นหัวคะแนนและผู้ที่มีบทบาททางการเมืองในการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งสมาชิกสภาเทศบาลนครอุบล จำนวน 20 คน จาก 4 เขตการเลือกตั้งแล้ว จึงทำการวิเคราะห์ข้อมูล ซึ่งปรากฏดังนี้ 1) การก่อรูปของหัวคะแนนจะต้องเป็นบุคคลที่มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกว้างขวาง 2) เป็นผู้นำชุมชนที่มีตำแหน่งทางสังคม 3) เป็นผู้ที่ได้รับการศรัทธาและยอมรับนับถือจากคนในชุมชน 4) การชักชวนจากนักการเมือง 5) การถูกชักชวนจากหัวคะแนนด้วยกัน 6) การเคยเป็นหัวคะแนนให้ผู้สมัครรายอื่นมาก่อน 7) การต้องการตอบแทนบุญคุณจากการช่วยเหลือของนักการเมือง สำหรับบทบาทของหัวคะแนนมีข้อค้นพบว่า 1) ใช้ความสัมพันธ์ส่วนตัวในการหาเสียง 2) ใช้การแจกเงินเพื่อการหาเสียง 3) การปล่อยข่าวโจมตีคู่แข่ง 4) การรายงานข่าวการเคลื่อนไหวของคู่แข่ง ในด้านความสัมพันธ์ระหว่างผู้สมัครกับหัวคะแนนพบว่ามีขึ้นในลักษณะของการอุปถัมภ์พึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันตลอดจนมีผลประโยชน์ต่างตอบแทน ส่วนความสัมพันธ์ของหัวคะแนนกับผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งโดยพบว่ามี 2 ลักษณะ คือหัวคะแนนนำผลประโยชน์หรือข้อตกลงจากผู้สมัครสู่ผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งเพื่อให้ได้รับการสนับสนุน และผู้มีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งแสดงเจตจำนงต่อหัวคะแนนว่าผู้สมัครที่ตนเองสนับสนุนเป็นใคร ถ้าตรงกันก็จะอยู่ในระบบเครือข่ายหัวคะแนนเดียวกัน