ฉลาด ส่งเสริม หรือ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม ชาวอุบลราชธานี ผู้เป็นศิลปินแห่งชาติสาขาศิลปะการแสดงหมอลำ ประจำปี 2548 ด้วยผลงานและความเชี่ยวชาญในการแสดงหมอลำ ทั้งในฐานะของผู้ร้องกลอนลำ ผู้แต่งกลอนลำ ผู้แต่งทำนองกลอนลำ และ “ทำนองเมืองอุบล” ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของจังหวัดอุบลราชธานีก็เป็นผลงานส่วนหนึ่งของท่าน ด้วยน้ำเสียงและท่วงทำนองลีลาการแสดงที่เป็นเอกลักษณ์นี้จึงทำให้ผลงานของท่านเป็นที่ยอมรับอย่างยั่งยืนมาจวบจนปัจจุบัน
![ฉลาด ส่งเสริม หรือ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม ศิลปินแห่งชาติ ปี 2548](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2016/08/por_02.jpg)
ประวัติของฉลาด ส่งเสริม หรือ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม
นายฉลาด ส่งเสริม เมื่อเยาว์วัยอยู่ในท้องถิ่นที่แวดล้อมด้วยธรรมชาติ ความงดงามของประเพณีและวัฒนธรรมของชาวชนบทควบคู่กับการละเล่น การแสดง ความบันเทิง ตามเทศกาลงานประเพณีต่าง ๆ โดยเฉพาะการเล่นหนังประโมทัย (หนังบักตื้อ) ลิเกลาว (หมอลำหมู่ หมอลำกลอน) ชอบที่จะจดจำมาแสดงท่าทางเลียนแบบการร้องการเต้น หนังประโมทัย หมอลำหมู่ หมอลำกลอน ประกอบกับบิดาเคยบวชเป็นนักเทศน์เสียงดีมาก่อน จึงประทับใจอยากมีเสียงที่กังวานไพเราะ และเป็นนักเทศน์เสียงดี เจริญรอยตามบิดาผู้ให้กำเนิด ดังนั้นจึงได้พัฒนาตนเองและหน้าที่การงาน ดังนี้
- พ.ศ. 2507 ได้ไปประกอบอาชีพหมอลำด้วยการฝึกหัดการลำครั้งแรกกับ คณะหมอลำ ก.สำราญศิลป์ มี อาจารย์กิ่ง ทิมา เป็นผู้ฝึกหัดให้ เป็นระยะเวลา 1 ปี จนผลิตผลงานด้านการแสดงและสามารถแต่งกลอนลำได้
- พ.ศ. 2508 ได้รับอนุญาตจากบิดามารดาให้เป็นหมอลำอยู่กับ “คณะ ส.สมนึกศิลป์” บ้านหนองคู ตำบลหนองฮาง อำเภอม่วงสามสิบ จังหวัดอุบลราชธานี
- พ.ศ. 2512 ตั้งคณะหมอลำเป็นของตนเองชื่อ “คณะ ป.ฉลาดน้อย รุ่งเรืองศิลป์”
- พ.ศ. 2514 ได้รับการติดต่อให้ไปร่วมแสดงเป็นพระเอกกับคณะอุบลพัฒนาโดยมี อังคนางค์ คุณไชย เป็นนางเอก บันทึกเสียงลำเรื่องนางประกายแก้ว นางนกกระยางขาว ท้าวก่ำกาดำ จนได้รับความนิยมจากประชาชนทั่วไป
- พ.ศ. 2518 ตั้งคณะหมอลำของตนเอง ชื่อ “คณะเพชรอุบล” รับแสดงหมอลำทั่วประเทศ แสดงเป็นพระเอกหมอลำ มีนางเอกชื่อโฉมไสว แสนทวีสุข มีชื่อเสียงและรุ่งเรื่องที่สุด จนถึง พ.ศ. 2530 จึงหยุดพักคณะเพื่อ รอจังหวะการผลิตผลงานใหม่
- พ.ศ. 2542 ได้รับคัดเลือกให้เป็นประธานสภาวัฒนธรรมอำเภอเมืองอุบลราชธานี ดูแลงานวัฒนธรรมส่งเสริมและผลักดันให้เยาวชนเกิดความรักและสนใจในวัฒนธรรม
- พ.ศ. 2544-2545 ดำรงตำแหน่ง “ที่ปรึกษาสภาวัฒนธรรม” ดำเนินการสืบค้นวัฒนธรรม ประเพณีภูมิปัญญาท้องถิ่น การละเล่น วรรณกรรมของดีของเก่า ทุกตำบลในเขตอำเภอเมืองอุบลราชธานี ตามโครงการวัฒนธรรมสัญจร
![การแสดงของ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม กับฉวีวรรณ ดำเนิน](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2016/08/por_08.jpg)
![ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม ผู้สืบสานงานด้านศิลปวัฒนธรรมอีสาน](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2016/08/por_07-1024x676.jpg)
การสร้างสรรค์ผลงานเผยแพร่ต่อสาธารณชนของฉลาด ส่งเสริม
นายฉลาด ส่งเสริม ได้ผลิตผลงานการแสดงต่าง ๆ เช่น บันทึกเทปออกอากาศ เรื่อง “สายแนนนาแก่น” ลำเรื่องต่อกลอนให้บริษัทสินราชบุตร เรื่อง “อยากให้เพิ่นตายโตตาย” “ท้าวบัวโฮมบัวฮง” “ท้าวกำพร้าปลาหลด” ฯลฯ ผลิตผลงานบันทึกแผ่นเสียงให้กับบริษัทเสียงสยาย ห้างแผ่นเสียงทองคำ กรุงเทพฯ เรื่อง “ผาแดงนางไอ่” “นกกระจอกน้อย” เป็นต้น บันทึกแผ่นเสียงให้กับอาจารย์ทิดใส อาจารย์ดอย อินทรนนท์ นักแต่งเพลงชื่อดังในลายสุดสะแนน ชุดลำยาว ชุดเตือนสาวภาค 1 ชุดเตือนสาวภาค 2 ชุดลำยาวตามน้องทั่วอีสาน ชุดลำยาวอวยพรปีใหม่ ชุดลำยาวหมอลำน้ำมันแพง ผลิตผลงานบันทึกเสียงร่วมกับอังคนางค์ คุณไชย เช่น เต้ยเกี้ยวแรกพบ เต้ยคำสาบาน เต้ยรักน้องเต็มทน เต้ยฮักน้องอีหลี ทำให้ได้รับความนิยมจากประชาชนทั่วประเทศ ผลิตเทปร่วมกับยอดขุนพลลำเพลิน ทองมี มาลัย และขุนพลลำซิ่ง ประสาน เวียงสิมา ในชุดลำเพลิน ชมรมแท็กซี่ ลำซิ่งตระกูลเมา ลำเพลินเจ้าพ่อสี่ไห นอกจากนั้นยังไปเผยแพร่วัฒนธรรมท้องถิ่นที่ เมืองฟอร์ดสมิท รัฐโอกาโฮมา เมืองลอสแองเจลีส รัฐแคลิฟอร์เนีย เมืองแอตแลนต้า รัฐจอร์เจีย ประเทศสหรัฐอเมริกา ฯลฯ
![ผลงานการแสดงและการลำของ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2016/08/por_05-horz-1024x329.jpg)
ผลงานวิชาการของฉลาด ส่งเสริม
นอกจากนายฉลาด ส่งเสริม จะมีผลงานการแสดงด้านการลำแบบต่าง ๆ แล้ว ยังเป็นผู้มีผลงานสร้างสรรค์ทางวิชาการ ดังนี้
- เป็นผู้วางแนวคิดในการแต่งกลอนลำประกอบการแสดงลำเรื่องต่อกลอนทุกเรื่องที่แสดง
- เป็นผู้คิดค้นทำนองลำ “ทำนองเมืองอุบล” ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของจังหวัดอุบลราชธานี โดยเฉพาะสำนวนการร้องที่นำเอาธรรมชาติสิ่งแวดล้อมมาเป็นเนื้อหาประกอบ เช่น การบรรยายถึงลักษณะภูมิอากาศ ฟ้า ลม ฝน น้ำ ซึ่งนักแสดงทั้งหลายโดยเฉพาะนักแสดงตลกชอบนำคำร้องและทำนองลำเมืองอุบลไปล้อเลียน จากทำนองกลอนลำคิดค้นนี้ประชาชนชื่นชอบจนเรียกชื่อเฉพาะว่า “ทำนอง ป.ฉลาดน้อย”
- เขียนกลอนลำ ลำเรื่องต่อกลอน เช่น อยากให้เพิ่นตายโตตาย ท้าวบัวโฮมบัวฮอง สุทนมโนราห์ ขูลูนางอั้ว จำปาสี่ต้น น้ำตาสาวลาวผู้บ่าวไทย นางนกกระยางขาว น้ำตาสาวจีน
- แต่งกลอนลำส่งเสริมรณรงค์การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมาชิกวุฒิสภา
- ฝึกสอนการลำให้กับหมอลำรุ่นหลัง จนมีลูกศิษย์หมอลำที่มีชื่อเสียงมากมาย เช่น ป.ประยุทธ วิไลศรี คณะขวัญอุบล ป.ประหยัด นามศรี คณะศรีอุบล นิคมน้อย อุทะศรี คณะเพชรอุบลสำเภา ภู่ใหญ่ คณะก้องอุบล ขวัญฟ้า ดุลประยูร คณะอุดรมิตรนิยม เป็นต้น
- ประดิษฐ์ท่ารำ และบทร้องชุด นางนกกระยางขาว ท้าวก่ำกาดำ น้ำตาสาวจีน โดยเฉพาะท่ารำนางนกกระยางขาว ยังคงใช้เป็นท่าแม่แบบในการแสดง ซึ่งมีลักษณะเฉพาะคือ “กางเขนเหมือนนกถลาบิน ซอยเท้าถี่รุกเร้าสนุกสนาน”
![ผลงานการแสดงของ ป.ฉลาดน้อย ส่งเสริม](http://www.esanpedia.oar.ubu.ac.th/esaninfo/wp-content/uploads/2016/08/por_04.jpg)
รางวัลและเกียรติคุณที่ฉลาด ส่งเสริมได้รับ
- พ.ศ. 2515 โล่รางวัลทองคำฝังเพชร ในการประกวดหมอลำเรื่องต่อกลอน เรื่อง “นางนกกระยางขาว” จากกรมประชาสัมพันธ์ ณ สถานีโทรทัศน์ช่อง 4 จังหวัดขอนแก่น
- พ.ศ. 2533 โล่รางวัล “ตัวประกอบฝ่ายชายยอดเยี่ยม” ในการประกวดหมอลำ ลำเรื่องต่อกลอน จากสำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
- พ.ศ. 2544 โล่เชิดชูเกียรติคุณยอดฝีมือหมอลำที่คงคุณภาพผลงานและสามารถแก้จนประสบความสำเร็จ จากรายการเกมแก้จน ทางสถานีโทรทัศน์กองทัพบกช่อง 5
- พ.ศ. 2547 โล่เชิดชูเกียรติสุดยอดศิลปินพื้นบ้านอีสานประเภทลำเรื่องต่อกลอนในโอกาสฉลอง 40 ปี มหาวิทยาลัยขอนแก่น, โล่เชิดชูเกียรติผู้สร้างสรรค์ผลงานดีเด่นในด้านศิลปวัฒนธรรม สาขาศิลปะการแสดงของสถาบันวิจัยศิลปวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม, โล่ประกาศเกียรติคุณผู้ส่งเสริมอนุรักษ์วัฒนธรรมไทย จากหนังสือพิมพ์สื่อสารธุรกิจเข็มเชิดชูเกียรติ ของมูลนิธิอัฏฐมหาราชานุสรณ์ในพระบรมราชูปถัมภ์ จากสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามบรมราชกุมาร
- พ.ศ. 2548 ได้รับคัดเลือกเป็น “ศิลปินแห่งชาติ” สาขาศิลปะการแสดงหมอลำ
บรรณานุกรม
สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดอุบลราชธานี. (2552). อุบลราชธานี เมืองนักปราชญ์. อุบลราชธานี: สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดอุบลราชธานี