ในยุคที่เทคโนโลยีสารสนเทศเข้ามามีบทบาทสำคัญในทุกภาคส่วนของสังคม การนำเทคโนโลยีมาประยุกต์ใช้เพื่อการอนุรักษ์และเผยแพร่ข้อมูลท้องถิ่นถือเป็นแนวทางที่มีศักยภาพอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในบริบทของประเทศไทยซึ่งมีความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมที่ทรงคุณค่า งานข้อมูลท้องถิ่น สำนักวิทยบริการ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานีได้ดำเนินการพัฒนานิทรรศการออนไลน์ในรูปแบบมุมมอง 360 องศา เพื่อสนับสนุนโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืช อันเนื่องมาจากพระราชดำริ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (อพสธ.) และเสริมสร้างการรับรู้เกี่ยวกับคุณค่าของทรัพยากรท้องถิ่นในภูมิภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ความสำคัญของการอนุรักษ์และเผยแพร่ข้อมูลท้องถิ่น
ประเทศไทยเป็นแหล่งรวมความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมที่โดดเด่น โดยเฉพาะในภูมิภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคอีสาน ซึ่งเต็มไปด้วยพันธุกรรมพืชและสัตว์ที่มีความสำคัญทั้งในเชิงเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม อย่างไรก็ตาม ความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาอย่างรวดเร็ว เช่น การขยายตัวของเมือง การเกษตรเชิงเดี่ยว และการเปลี่ยนแปลงของภูมิอากาศ ได้ส่งผลกระทบต่อความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมพื้นถิ่นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ การอนุรักษ์ทรัพยากรเหล่านี้จึงไม่ใช่เพียงแค่การรักษามรดกของชาติ แต่ยังเป็นการสร้างความมั่นคงทางอาหาร การรักษาความสมดุลของระบบนิเวศ และการสืบสานวัฒนธรรมที่สืบทอดมายาวนาน
นิทรรศการของ อพสธ. มหาวิทยาลัยอุบลราชธานีได้รับการออกแบบมาเพื่อสนับสนุนเป้าหมายเหล่านี้ โดยมุ่งเน้นให้ผู้ชมได้รับความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชและสัตว์พื้นถิ่น รวมถึงการอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น ผ่านการนำเสนอเนื้อหาที่เข้าถึงง่ายและมีความน่าสนใจสูง โดยนิทรรศการได้จัดแสดงไว้ ณ ชั้น 2 อาคารข้อมูลท้องถิ่น สำนักวิทยาบริการ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
ทรัพยากรและศิลปวัฒนธรรมพื้นถิ่นอีสาน
นิทรรศการออนไลน์ อพสธ. เป็น Interactive exhibition สามารถเข้าชมได้ที่ https://www.thinglink.com/scene/1920337273929335652 ประกอบด้วย เนื้อหาที่ครอบคลุมและหลากหลาย ซึ่งได้รับการพัฒนาขึ้นจากการศึกษาและรวบรวมข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับทรัพยากรและศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่นในภูมิภาคอีสานใต้ โดย นักศึกษา คณาจารย์ และนักวิจัยของมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี แบ่งออกเป็น 6 หัวข้อหลัก ได้แก่:
1. นิทรรศการสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น
นำเสนอรูปแบบสถาปัตยกรรมที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตและภูมิปัญญาของชุมชนอีสาน ซึ่งเป็นผลงานการสร้างโมเดล โดย อาจารย์และนักศึกษาคณะศิลปประยุกต์และสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี เช่น ศาสนาคาร ธรรมาสน์ อาคาร สถูปเจดีย์และสิ่งปลูกสร้างที่ผสมผสานธรรมชาติและการใช้งานได้อย่างลงตัว
2. นิทรรศการกล้วยไม้พื้นถิ่น
ถ่ายทอดความหลากหลายและความงดงามของกล้วยไม้พื้นถิ่นในภาคอีสาน ซึ่งบางสายพันธุ์ถือว่าเป็นพืชหายากและมีความสำคัญในระบบนิเวศ ผลงานการวิจัย ของ รศ.ดร.กาญจนา รุ่งรัชกานนท์ อาจารย์ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตรศาสตร์
3. นิทรรศการเห็ดป่าร่องก่อ
เห็ดป่าร่องก่อ ซึ่งเป็นป่าต้นน้ำที่อยู่ทางทิศตะวันออกของมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี เป็นป่าชุมชนในการอนุรักษ์พรรณไม้และพันธุ์สัตว์นานาชนิด บนพื้นที่กว่า 175 ไร่ แสดงนิทรรศการเกี่ยวกับเห็ดที่พบในพื้นที่ ผลงานการสำรวจพื้นที่ในระหว่างปี 2560-2563 ของ ผศ.ดร.สุรสิทธิ์ สิทธิคำภา และ ผศ.ดร.ชริดา ปุกหุต ภาควิชาวิทยาศาสตร์ชีวภาพ คณะวิทยาศาสตร์ เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าทั้งในด้านอาหารและเศรษฐกิจ นิทรรศการนี้แสดงถึงบทบาทของเห็ดป่าในระบบนิเวศและการใช้ประโยชน์ของชุมชน
4. นิทรรศการต้นไม้พื้นถิ่น
รวมรวบข้อมูลเกี่ยวกับพันธุ์ไม้พื้นถิ่นที่มีความสำคัญต่อระบบนิเวศและวิถีชีวิตของคนในพื้นที่ เช่น ไม้ยืนต้นที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ
5. นิทรรศการข้าวพันธุ์พื้นเมือง
นิทรรศการนี้มุ่งเน้นการให้ความรู้เกี่ยวกับข้าวพันธุ์พื้นเมืองที่มีความสำคัญต่อการรักษาความมั่นคงทางอาหาร และการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ผลงานการวิจัยของ รศ.ดร.สุรีพร เกตุงาม ภาควิชาพืชไร่ คณะเกษตรศาสตร์
6. นิทรรศการพิพิธภัณฑ์ปลา
เป็นพิพิธภัณฑ์ที่มีเป้าหมายในการจัดการฐานข้อมูล รวบรวมจัดเก็บลงทะเบียนตัวอย่างสิ่งมีชีวิตเพื่ออ้างอิงทางวิทยาศาสตร์ พร้อมทั้งจัดแสดงนิทรรศการตัวอย่างสัตว์น้ำที่รวมรวบโดย ดร. ชัยวุฒิ และ ดร. จรุงจิต กรุดพันธ์ เพื่อนำเสนอความหลากหลายของพันธุ์ปลาท้องถิ่นในแหล่งน้ำจืด รวมถึงการอนุรักษ์ระบบนิเวศน้ำจืดที่สำคัญ
เทคโนโลยีสารสนเทศเครื่องมือสำคัญในการขับเคลื่อนการเผยแพร่
นิทรรศการออนไลน์นี้ได้รับการพัฒนาโดยใช้โปรแกรม Thinglink ซึ่งเป็นแพลตฟอร์มที่ช่วยสร้างเนื้อหาประเภท Interactive Exhibition ด้วยเทคโนโลยีมุมมอง 360 องศา ผู้ชมสามารถสำรวจเนื้อหาผ่านการคลิกและเลื่อนดูในแต่ละส่วนของนิทรรศการ ทั้งยังมีการผสมผสานภาพ เสียง และวิดีโอ เพื่อเพิ่มความน่าสนใจและความเข้าใจในเนื้อหา
การนำเทคโนโลยีสารสนเทศมาช่วยในการเผยแพร่ข้อมูลมีข้อดีหลายประการ ได้แก่:
- การเข้าถึงที่ไร้ข้อจำกัด: ผู้ชมสามารถเข้าถึงเนื้อหาได้ตลอดเวลาและจากทุกที่ เพียงแค่มีการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต
- ความน่าสนใจและการมีส่วนร่วม: การใช้เทคโนโลยี Interactive ทำให้ผู้ชมมีส่วนร่วมกับเนื้อหาได้มากขึ้น
- การอนุรักษ์ข้อมูลในระยะยาว: เนื้อหาดิจิทัลสามารถจัดเก็บและเผยแพร่ได้อย่างยั่งยืน
บทบาทของนิทรรศการในมิติทางสังคมและวิชาการ
นิทรรศการออนไลน์ อพสธ. ไม่ได้มีเป้าหมายเพียงแค่การให้ความรู้แก่ผู้ชม แต่ยังมุ่งเน้นการสร้างความตระหนักรู้ถึงความสำคัญของการอนุรักษ์ทรัพยากรในท้องถิ่นในระดับสังคมและวิชาการ นิทรรศการนี้สามารถใช้เป็นแหล่งข้อมูลในการศึกษาวิจัยและการเรียนการสอนในหลากหลายสาขาวิชา เช่น ชีววิทยา เกษตรศาสตร์ สถาปัตยกรรมศาสตร์ และวัฒนธรรมศึกษา
นอกจากนี้ นิทรรศการยังเป็นเครื่องมือในการสร้างความเชื่อมโยงระหว่างชุมชนท้องถิ่นกับผู้คนภายนอก โดยช่วยเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับทรัพยากรพื้นถิ่นในบริบทที่กว้างขึ้น และสร้างแรงบันดาลใจให้เกิดความร่วมมือในการอนุรักษ์
พิกัดภูมิศาสตร์ อพสธ.มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
15.119150218267077, 104.9079761191033