โอ่งดินเผา เรียกได้หลายชื่อ เช่น โอ่งน้ำ อุน้ำ อู๋น้ำ แอ่งน้ำ เป็นเครื่องปั้นดินเผาที่ทำเป็นภาชนะใส่น้ำ อาจมีหรือไม่มีฝาปิดก็ได้ บรรจุน้ำได้ 8-10 ลิตร ลักษณะโอ่งน้ำจะมีก้นมนกลม การวางจะต้องมีฐานรองรับเสมอ เช่น ใช้ชิ้นส่วนของขอบปากโอ่ง หรือนำฟางมามัดรวมแล้วม้วนให้เป็นวงกลม หรือการทำตีนให้โอ่ง การเผาโอ่ง จะนิยมเผาพอดินสุกแดง ไม่เผาแกร่ง เมื่อใส่น้ำแล้วจึงมีน้ำซึมบ้างเล็กน้อย การซึมของน้ำจะทำให้เกิดการระเหยของน้ำรอบ ๆ โอ่ง ช่วยถ่ายเทความร้อนออกจากโอ่ง ทำให้น้ำในโอ่งเย็นกว่าใส่ภาชนะอื่น
ในวัฒนธรรมของชาวอีสานสมัยก่อน จะนิยมตั้งโอ่งน้ำพร้อมกระบวยตักน้ำไว้ที่ร้านไม้ที่มีหลังคาคลุมไว้ที่หัวบันได เมื่อแขกผู้มาเยี่ยมเยือนมาถึงเรือนชานก็ตักดื่มได้ บางก็วางไว้ที่ริมถนนให้ผู้ผ่านไปมาได้ดื่มกิน เรียกกันว่า ฮ้านแอ่งน้ำ
จำนวน : 4 ชิ้น
ชิ้นที่ 1
ลักษณะ : ทรงกลม มีขอบปาก ผิวเรียบ มีลวดลายที่คอ ปั้นขึ้นรูปและตีด้วยมือ ใช้ปากโอ่งที่แตกหักเป็นฐาน มีปิด
ขนาด : ความสูงรวมฐาน 30.5 เซนติเมตร ปากกลมมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 24 เซนติเมตร ฝาปิดวงกลมขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 29 เซนติเมตร มีหูจับ ลักษณะเลียนแบบไม้
ชิ้นที่ 2
ลักษณะ : ทรงกลม มีขอบปาก ผิวเรียบ มีลวดลายที่คอ ปั้นขึ้นรูปและตีด้วยมือ ใช้ปากโอ่งที่แตกหักเป็นฐาน
ขนาด : ความสูงรวมฐาน 32 เซนติเมตร ปากกลมมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 24 เซนติเมตร
ชิ้นที่ 3 59
ลักษณะ : ทรงกลม มีขอบปาก ผิวเรียบ ปั้นขึ้นรูปและตีด้วยมือ ปั้นตีนเป็นฐานติดที่ก้นโอ่ง มีฝาปิด
ขนาด : ความสูง 24 เซนติเมตร ปากกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง 18 เซนติเมตร ตีนกลมมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 14 เซนติเมตร ตีนสูง 1.5 เซนติเมตร ฝาปิดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 16 เซนติเมตร
ชิ้นที่ 4
ลักษณะ : ทรงกลม มีขอบปาก ผิวเรียบ ปั้นขึ้นรูปและตีด้วยมือ ปั้นตีนเป็นฐานติดที่ก้นโอ่ง มีฝาปิด
ขนาด : ความสูง 24 เซนติเมตร ปากกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง 18.5 เซนติเมตร ตีนกลมมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 15 เซนติเมตร ตีนสูง 1.5 เซนติเมตร ฝาปิดทรงฉิ่งขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 16 เซนติเมตร
บรรณานุกรม :
ธวัช ปุณโณทก. (2542). อุ (โอ่งน้ำ) ใน สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 15 .กรุงเทพฯ : มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์. หน้า 5268-5269