เครื่องอิ้วฝ้าย เป็นเครื่องมือสำหรับแยกเปลือกและเมล็ดฝ้ายออกจากปุยฝ้าย ประกอบด้วยไม้สองท่อนขนานกันตั้งอยู่บนหลักหรือเสาไม้ ท่อนไม้สองท่อนนั้นจะทำหน้าที่เป็นแกนหรือฟันเฟืองวางขนานกันแบบบนและล่าง ปลายด้านหนึ่งจะบากเป็นร่องเกลียวฟันเฟืองที่สัมพันธ์กัน ใช้ไขมันสัตว์ เช่น ไขมันวัว ไขมันควาย เป็นตัวหล่อลื่น ท่อนไม้ส่วนกลางที่อยู่ระหว่างหลัก จะมีผิวเรียบ สามารถปรับสลักให้ระยะห่างของท่อนไม้ทั้งสองแคบหรือห่างกันได้ ปลายท่อนไม้อีกด้านหนึ่งจะยาวไม่เท่ากัน โดยไม้ท่อนบนจะสั้น ส่วนท่อนล่างจะยาวกว่าและต่อไม้เป็นแขนหรือที่จับหมุนเพื่อให้ฟันเฟืองหมุนเคลื่อนไป เมื่อหมุนฟันเฟืองของไม้ทั้งสองจะขบกัน แยกเอาเปลือกและเมล็ดฝ้ายออกจากกัน โดยปุยฝ้ายจะลอดออกด้านหนึ่ง เปลือกและเมล็ดจะร่วงลงอีกด้านหนึ่ง
การอิ้วฝ้าย ก่อนนำมาอิ้วจะนำฝ้ายไปทำความสะอาดและตากแดดให้แห้งสนิท การอิ้วฝ้ายจะนำปุยฝ้ายค่อย ๆ ป้อนเข้าไประหว่างท่อนไม้ทั้งสอง ระหว่างนั้นก็หมุนฟันเฟืองไปด้วย เพื่อให้ท่อนไม้หมุนและแยกเปลือกและเมล็ดฝ้ายออกคนละด้าน
จำนวน : 1 ชิ้น
เครื่องอิ้วฝ้าย จำลอง
ลักษณะ : ทำจากไม้เนื้ออ่อน
ขนาด : ความสูง 24 เซนติเมตร ความกว้าง 22 เซนติเมตร ความยาว 27.5 เซนติเมตร
บรรณานุกรม :
วิบูลย์ ลี้สุวรรณ. (2546). พจนานุกรมหัตถกรรมเครื่องมือเครื่องใช้พื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ
สิทธิชัย สมานชาติ. (2553). เอกสารประกอบการสอนรายวิชา 2007 108 มรดกสิ่งพิมพ์. อุบลราชธานี: คณะศิลปประยุกต์และการออกแบบ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.