พระดังเมืองอุบลราชธานี

พระครูนิโครธธรรมาภรณ์ (เอนก ยสทินฺโน) พระภิกษุผู้มีวัตรปฏิบัติที่งดงาม เคร่งครัดในพระธรรมวินัยตามแบบอย่างของพระโพธิญาณแล้ว เป็นพระนักพัฒนา นักสังคมสงเคราะห์ นักอนุรักษ์ และนักศิลปะด้วย นอกจากนั้นท่านยังได้รับมอบหมายให้เป็นผู้แทนคณะสงฆ์ให้ปกครองวัดสาขาของวัดหนองป่าพงในการดูแล บริหารจัดการ และพัฒนาวัดด้วยความมุ่งมั่นจริงจังจนเป็นแบบอย่างที่ดี สนับสนุนการปลูกป่า สงเคราะห์การศึกษา และการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ดูแลรับใช้คณะสงฆ์ จัดกิจกรรมร่วมกัน เพื่อบำเพ็ญประโยชน์อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ

พระครูวิจิตรธรรมภาณี (พวง ธมฺมทีโป) เป็นพระเถระฝ่ายคันถธุระที่มีความมุ่งมั่นในการพัฒนาวัดและคณะสงฆ์ทุก ๆ ด้าน โดยเฉพาะด้านการศึกษาของกุลบุตรชาวอุบลราชธานี ได้ให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก เนื่องจากในช่วงระยะการเปลี่ยนแปลงการศึกษาจากดั้งเดิม (มูลกัจจายน์) เป็นแบบใหม่ (บาลีไวยากรณ์) มีการสอบไล่จากปากเปล่าเป็นเขียนตอบ เป็นต้น ก็ดำเนินการได้อย่างต่อเนื่อง แม้บางครั้งอาจย่อหย่อนลงไปบ้างก็ไม่ถึงกับยกเลิกไป ทำให้การศึกษาคณะสงฆ์และกุลบุตรผู้ใคร่ต่อการศึกษาของสำนักวัดมณีวนาราม และเมืองอุบลราชธานีจากอดีตจนตราบเท่าปัจจุบัน นับว่าเป็นพระสงฆ์ผู้ทำคุณประโยชน์แก่ชาวอุบลราชธานีและชาวเมืองอื่น ๆ ตลอดพระพุทธศาสนาอย่างแท้จริงสมควรได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็น “ปราชญ์” เมืองอุบลราชธานีโดยแท้

พระครูนวกรรมโกวิท หรือหลวงปู่นาค ภูริปญฺโญ พระเถระผู้คงแก่เรียนและเคร่งครัดทั้งสายปริยัติและปฏิบัติ ความรู้ความสามารถพิเศษที่ได้รับการถ่ายทอดจากบูรพาจารย์ คือการอ่าน เขียนหนังสือผูก ไม่ว่าจะเป็นอักษรขอม อักษรไทยน้อย (ภาษาลาว) และอักษรธรรมได้อย่างแตกฉานเชี่ยวชาญ รวมทั้งการลงอักขระอาคมลงในตะกรุด แผ่นโลหะและผ้าประเจียด (ผ้ายันต์) ซึ่งลูกศิษย์ ต่างเล่าขานกันว่า มีความศักดิ์สิทธิ์และน่าอัศจรรย์ ทั้งในด้านอยู่ยงคงกระพัน และเมตามหานิยมภูมิปัญญาท้องถิ่นของหลวงปู่ที่สำคัญ ก็คือ การสวดบทไชยน้อย ไชยใหญ่ ซึ่งถือว่าเป็นคาถาสวดที่ทรงความขลังและศักดิ์สิทธิ์ คณะสงฆ์วัดมหาวนารามใช้สวดเพิ่มเติมต่อจากบทสวดมนต์ในเจ็ดตำนานและสิบสองตำนานในการท่าวัตรเป็นประจำ และในเวลาเจริญพุทธมนต์ในงานบุญกุศลต่าง ๆเพราะเจ้าภาพมีความเชื่อว่าก่อให้เกิดความเป็นสิริมงคล ขับไล่ผี เสนียดจัญไร โรคภัยทุกข์เข็ญได้อย่างน่าอัศจรรย์ การสวดบทไชยน้อย – ไชยใหญ่ ยังคงได้รับการถ่ายทอดสืบสานจนถึงปัจจุบัน

ท่านพนฺธโล (ดี) เป็นพระสงฆ์เถระชาวอุบลราชธานีรุ่นแรก ๆ ที่มีโอกาสได้บวชเรียนทั้งที่จากบ้านเกิดจังหวัดอุบลราชธานี และในเมืองหลวง (กรุงเทพฯ) และมีโอกาสอันสูงยิ่งที่ได้เข้าเฝ้าถวายตัวรับใช้ใกล้ชิดพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ขณะทรงออกผนวชในพระนาม วชิรญาณเถระ ที่วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพฯ ซึ่งพระองค์ได้ทรงสถาปนาคณะสงฆ์ ธรรมยุติกนิกาย ขึ้น ท่านพนฺธโล (ดี)ในฐานะปุราณสหธรรมิกในพระองค์ท่าน ก็ได้เอาภาระธุระเผยแผ่คณะธรรมยุตตั้งเป็นหลักฐานให้เจริญก้าวหน้าเป็นครั้งแรกที่จังหวัดอุบลราชธานีและภาคอีสาน เป็นพระอุปัชฌาย์องค์แรกที่ทำสังฆกรรมการบรรพชาอุปสมบทกุลบุตร ผู้มีศรัทธาเป็นพระสงฆ์ธรรมยุติให้แพร่หลายทั่วภาคอีสาน และที่สำคัญที่สุด ท่านพนฺธโล (ดี) เป็นผู้นำในการนำวัตรปฏิบัติอันเคร่งครัดตามพระธรรมวินัย ซึ่งเป็นหลักการสำคัญของธรรมยุติกนิกาย โดยยึดแบบแผนธุดงคกัมมัฏฐานอยู่อรัญญิกาวาสหรือวัดป่าเป็นหลัก ไปปฏิบัติจนเป็นแบบแผนแนวปฏิบัติของพระสงฆ์ฝ่ายวิปัสสนาธุระหรือสายวัดป่าของภาคอีสานและภาคอื่น ๆ สืบต่อมาในภายหลัง ดังตัวอย่างบูรพาจารย์เถระเป็นที่เคารพศรัทธาของพระพุทธบริษัททั้งหลาย อาทิ พระอาจารย์เสาร์ กนฺตสีโล พระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต และพระอาจารย์ชา สุภทฺโท เป็นต้น นับได้ว่าท่านพนฺธโล (ดี) ได้ทำคุณประโยชน์อย่างใหญ่หลวงต่อพระพุทธศาสนา พุทธศาสนิกชน สาธุชน ประชาชนชาวอุบลราชธานี และโดยทั่วไป สมควรได้รับการยกย่องเชิดชูเป็น “ปราชญ์” ชาวอุบลราชธานีอย่างแท้จริง