ในพระพุทธศาสนามีหลักสำคัญ 3 ประการที่เราเรียกว่า พระรัตนตรัย คือ แก้วอันประเสริฐให้เกิดความยินดี 3 ประการ คือ พระพุทธเจ้า พระธรรม และพระสงฆ์ อันเป็นมงคลให้เกิดสิริสวัสดิพิพัฒนสถาพรแก่บุคคลผู้เลื่อมใส

พระพุทธศาสนามีหลักสำคัญอยู่ 3 อย่าง คือ ปริยัติ ปฏิบัติ และปฏิเวธฯ ปริยัติเป็นดุจแผนที่สำหรับชี้ทางให้ถึงจุดประสงค์ คือปฏิเวธ โดยอาศัยแผนที่ คือปริยัติฯ ปฏิเวธ คือการถึงจุดประสงค์ และเสริมสันติสุข ตามภูมิชั้นของการปฏิบัติฯ อันเป็นหลักสำคัญ 3 อย่างนี้ ถ้าขาดหรือพิการเสียอย่างใดอย่างหนึ่งย่อมทำให้พระพุทธศาสนาอยู่ในฐานะที่งอนแง่น

โดยทั่วไปแล้ว เป็นที่ยอมรับกันว่ามนุษย์เรานั้นเป็นสัตว์สังคมหรือสัตว์การเมือง ซึ่งมักจะหมายถึงว่า มนุษย์มีความจำเป็นที่จะต้องอาศัยอยู่ร่วมกันเป็นหมู่เป็นเหล่า แต่เมื่อพิจารณาให้ละเอียดลงไปอีก เราจะพบว่ามนุษย์ส่วนใหญ่ไม่ได้มีโอกาสที่จะ “เลือก” สังคมที่ตนต้องการใช้ชีวิตอยู่เลย

สิงห์เป็นชายหนุ่มรูปหล่อคนหนึ่งของทุ่งบางเขน รักอยู่กับสมปอง สาวงามบ้านเดียวกัน ซึ่งฝ่ายหญิงก็ตกลงปลงใจยอมรับรัก หากขัดทางพ่อแม่ฝ่ายหญิงไม่ยอมให้ทั้งคู่รักกัน จึงหาทางขัดขวางทุกวิถีทาง ทั้งนี้ก็เป็นธรรมดาของพ่อแม่ที่มีลูกสาว ย่อมอยากให้ลูกมีความสุข มีหน้ามีตา แต่งงานทั้งทีก็อยากได้ผู้ชายที่มีฐานะ มีเงิน มีรายได้พอเลี้ยงดูกัน

ปาฐกถาที่กำลังจะแสดงอยู่นี้ เป็นปาฐกถาว่าด้วยเรื่องความดีแห่งพุทธศาสนา คำว่า พุทธะ โดยพยัญชนะแปลว่า ท่านผู้ตรัสรู้ หรืออัครมหาบัณฑิต เพราะฉะนั้นพระพุทธศาสนาจึงเป็นศาสนาแห่งโพธิ (ความตรัสรู้) พระพุทธองค์มิใช่ประเสริฐเพียงเพราะทรัพย์สมบัติ พระรูป พระโฉมที่ประกอบด้วย ศุภลักษณะ เป็นต้น

ชาวพุทธในเมืองไทยขาดความรู้ในเรื่องคำสอนอันเป็นแก่นสารสาระของพระพุทธศาสนาเพราะไม่มีเวลาศึกษาหรือขี้เกียจที่จะศึกษา นับถือศาสนาอยู่แค่เปลือกนอก รู้จักศาสนาในแง่พิธีกรรมเท่านั้น จึงให้ความสำคัญต่อศาสนาน้อยมาก จะสนใจก็ต่อเมื่อมีความทุกข์หรืประสบความเดือดร้อนเท่านั้น ผู้ที่สนใจศึกษาพุทธศาสนาจริง ๆ จนเข้าขั้นซาบซึ้งถึงใจนั้น ในเมืองไทยยังมีน้อยมากหากเปรียบเทียบกับเปอร์เซ็นของพุทธศาสนิกชนที่มีอยู่แล้วจะได้สัก 10% หรือเปล่าก็ไม่รู้ เพราะส่วนมากรู้จักพุทธศาสนาเพียงแค่กระพี้

พุทธศาสนาในโลกนี้ได้หดหายไปมากเหลือเพียงประเทศไทยเท่านั้นที่เป็นดินแดนพุทธศาสนา จากที่มีคนนับถืออันดับ 1 ของโลก ปัจจุบันตกลงมาเหลือ อันดับ 3 พุทธศาสนาที่แผ่กระจายไปในส่วนต่าง ๆ ของโลกมีจุดศูนย์กลางอยู่ในประเทศไทย ศาสนาอื่น ๆ ก็พยายามต่อต้านการเผยแพร่ทุกวิถีทาง ในขณะที่ประเทศไทยเปิดฟรี เป็นอิสระ ใครจะเข้ามาเผยแผ่ศาสนาใด ลัทธิใด ไม่มีกฎหมายห้าม ซึ่งก็น่าจะมีระเบียบกฎเกณฑ์ห้ามไว้บ้าง

กล่าวถึงหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนาในเชิงเปรียบเทียบระหว่างคนไทยกับชาติตะวันตกในการดำเนินชีวิตประจำวันของแต่ละชนชาติ อย่างไรก็ตามพระพุทธเจ้าต้องการให้เราพัฒนาคนให้ไม่ประมาทด้วยสติปัญญา โดยที่มีสติระลึกเท่าทันตื่นตัวต่อเหตุการณ์ อย่างไรก็ตามจริยธรรมของชาวตะวันตกเป็นจริยธรรมแบบจำใจ ฝืนใจ มันก็ไมมั่นคงไม่ปลอดภัย ไม่มีหลักประกันเพราะเมื่อมนุษย์ฝืนใจก็เป็นทุกข์ จึงคอยเลี่ยงจริยธรรมแบบที่ว่าตลอดเวลา

สาเหตุแห่งการเกิดเรื่องยุ่งยากนั้น ถ้าจะกล่าวกันอย่างแท้จริงแล้วก็เกิดจากการริษยาอาฆาตชิงดีชิงเด่นกันเองในวงการคณะสงฆ์จึงทำให้มีการปัดแข้งปัดขากันขึ้น ผ้ากาสาวพัสตรเป็นผ้าที่บริสุทธิ์ผ่องใส แต่ผู้ใส่อาจจะไม่ใช่ผู้บริสุทธิ์ก็ได้ เพราะแม้จะบวชเรียนมามาก รู้มากทั้งด้านพระธรรมวินัยหรือทางด้านรสพระธรรมก็ตาม แต่ก็ยังมีความโลภ และมัวเมาในอำนาจอยู่ ต้องการตำแหน่งอันหรูหราทรงเกียรติในสายตาของคนเขลาทั่วไป