สะเดา

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Azadirachta indica A. Juss. Var. siamensis Valeton

ชื่อวงศ์: MELIACEAE

ชื่อสามัญ: Siamese Neem Tree

ชื่อท้องถิ่น: สะเลียม กะเดา กาเดา จะตัง ไม้เดา เดา

ลักษณะ: ไม้ต้น ขนาดกลาง สูง 12–15 เมตร ขึ้นได้ในป่า หรือปลูกไว้ตามบ้าน ทุกส่วนมีรสขม เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกของลำต้นสีน้ำตาลเทาหรือเทาปนดำ แตกระแหงเป็นร่องเล็ก ๆ ตามต้น แต่เปลือกของกิ่งอ่อนเรียบ ใบเป็นช่อแบบขนนก เรียงแบบสลับ ใบย่อยรูปหอกขอบใบหยัก ใบออกเวียนกัน ตอนปลายกิ่งจะผลิใบใหม่พร้อมกับผลิดอกในฤดูหนาว ดอกเป็นช่อสีขาวที่ปลายกิ่งพร้อม ๆ กับยอดอ่อน กลีบเลี้ยง 5 กิ่ง กลีบดอก 5 กลีบ ผลกลมรี อวบน้ำ ผลแก่สีเหลือง ภายในผลมี 1 เมล็ด

ส่วนที่ใช้ : เปลือก แก่น ใบ ยางจากกิ่งและลำต้นสามารถนำมาใช้ในการตรึงสีที่ย้อมไหมได้

สีที่ได้: สีน้ำตาล, สีน้ำตาลอ่อน

เทคนิควิธีการย้อมสี: การใช้เปลือกสะเดาในการย้อมเส้นใยควรใช้เปลือกสะเดาที่มีอายุตั้งแต่ 5 ปี ขึ้นไป จะได้เปลือกที่ค่อนข้างหนาและมีสีแดง ลอกเอาเฉพาะเปลือกต้นด้านในมาสับเป็นชิ้นเล็ก ๆ สามารถย้อมได้ทั้งเปลือกสดและเปลือกแห้ง ในการเตรียมน้ำสีใช้เปลือกสะเดาแห้งต่อน้ำ อัตราส่วน 1:10 ต้มสกัดสีนาน 1 ชั่วโมง แล้วนำไปย้อมเส้นใยโดยใช้กรรมวิธีย้อมร้อน นาน 1 ชั่วโมง เสร็จแล้วนำเส้นใยมาแช่ในสารละลายจุนสี จะได้เส้นใยสีน้ำตาลเข้ม การย้อมสีโดยใช้ใบสะเดาสดต้มกับน้ำ อัตราส่วน 1:2 ต้มนาน 1 ชั่วโมง นำไปย้อมเส้นใยด้วยกรรมวิธีการย้อมร้อนเช่นเดียวกัน เสร็จแล้วนำมาแช่ในสารละลายจุนสี หรือใช้กรรมวิธีการย้อมพร้อมกับสารละลายจุนจี จะได้เส้นใยสีน้ำตาล ส่วนการย้อมพร้อมกับสารส้มจะได้เส้นใยสีน้ำตาลอ่อน มีความคงทนต่อการซักและมีความทนต่อแสงในระดับปานกลาง