วัฒนธรรมการเลี้ยงโคพื้นเมืองของเกษตรกรตามบริเวณชายแดนแม่น้ำโขงของจังหวัดอุบลราชธานี

หัวหน้าโครงการ : วริษา สินทวีวรกุล

รายงานได้นำเสนอเนื้อหาเกี่ยวกับวัฒนธรรมการเลี้ยงโคพื้นเมืองตามบริเวณพื้นที่ป่าเขาแถบชายแดนโขง จังหวัดอุบลราชธานี ซึ่งเป็นอาชีพรองของเกษตรกร ด้วยสภาพพื้นที่ที่จำกัดเกษตรกรจะต้อนโคไปเลี้ยงบนเขาโดยเฉพาะในช่วงฤดูทำนา ขนาดของฝูงโคจะแตกต่างกันแต่เลี้ยงในพื้นที่เดียวกันซึ่งเป็นพื้นที่ที่เลี้ยงกันมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ การดูแลก็จะผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันในครัวเรือน

ผู้ดำเนินโครงการได้เล่าถึงวัฒนธรรมการเลี้ยงโคพื้นเมืองว่า เกษตรกรผู้เลี้ยงโคพื้นเมืองตามบริเวณพื้นที่ป่าเขาแถบชายแดนแม่น้ำโขงของจังหวัดอุบลราชธานีนั้นจะทำการเลี้ยงโคพื้นเมืองเป็นอาชีพรองนอกเหนือจากอาชีพหลักคือการทำนา เกษตรกรนิยมเลี้ยงโคเป็นอาชีพรอง เนื่องจากเมื่อว่างจากการทำนาเกษตรจะว่างงาน ไม่มีกิจกรรมทางการเกษตรอย่างอื่น จึงเลี้ยงโคเพื่อเสริมรายได้ให้กับครอบครัว การเลี้ยงโคพื้นเมืองของเกษตรกรในพื้นที่ตามบริเวณชายแดนแม่น้ำโขงของจังหวัดอุบลราชธานี เนื่องจากสภาพพื้นที่ทางการเกษตรมีน้อย เมื่อถึงฤดูกาลทำนาโคมีพื้นที่หากินลดลง เกษตรกรต้องใช้แรงงานในการทำนา เกษตรกรในพื้นที่ดังกล่าวจึงทำการต้อนโคขึ้นไปไว้บนเขา โดยในช่วงฤดูทำนาเมื่อเริ่มมีการเตรียมดิน หว่านกล้า หรือเมื่อฝนเริ่มมา เกษตรกรจะมีการรวมกลุ่มกันเพื่อรวมโค และต้อนไปเลี้ยงไว้บนเขา มีบางรายต่างฝ่ายต่างต้อนโคของตนไปเอง แล้วไปเจอกันที่บนเขา แล้วแต่ความสะดวกของเกษตรกรแต่ละราย ๆ ไป ในขณะอยู่บนเขาโคจะมีการรวมเป็นฝูงขนาดแตกต่างกันออกไป แต่พื้นที่โคอยู่จะอยู่ในพื้นที่เดียวกัน พื้นที่ที่เลี้ยงบนเขาจะเป็นพื้นที่ที่ทำการเลี้ยงมาตั้งแต่ครั้งบรรพบุรุษ บางฝูงต้องมีเกษตรกรไปเฝ้าเพื่อกันไม่ให้ลงมาจากเขามากินข้าวที่นา ในการเลี้ยงโคสมาชิกในครอบครัวและตัวเกษตรกรเองจะช่วยกัน ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันขึ้นไปดูแลโคเมื่อเกษตรกรขึ้นไปดูโคจะเลยหาของป่าเพื่อใช้เป็นอาหารในครอบครัวติดมือลงมาจากเขาด้วย เมื่อเก็บเกี่ยวข้าวเสร็จจึงทำการต้อนลงจากเขา บางฝูงก็จะลงมาเอง มีเกษตรกรบางรายเลี้ยงไว้บนเขาตลอดทั้งปีก็มี เนื่องจากสะดวกต่อเจ้าของในการจัดการเลี้ยงดู โคบางกลุ่มจะถูกต้อนลงจากเขาให้มาอยู่ในพื้นที่นาตลอดหลังการเก็บเกี่ยว

รายละเอียดเพิ่มเติม : วัฒนธรรมการเลี้ยงโคพื้นเมืองของเกษตรกรตามบริเวณชายแดนแม่น้ำโขงของจังหวัดอุบลราชธานี รายงานโครงการทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี ปี 2542